Tổng quan

Bitcoin và Ethereum hiện chiếm gần 60% tổng vốn hóa thị trường tiền mã hóa, nhưng token lớn thứ ba theo vốn hóa lại là USDT – đồng stablecoin dẫn đầu.

Stablecoin thường được định nghĩa là tiền mã hóa có giá trị neo theo tiền pháp định, phát hành tập trung hoặc vận hành bởi hợp đồng thông minh. Mục tiêu của stablecoin là giảm thiểu rủi ro biến động giá mạnh và đóng vai trò trung gian giữa tài chính truyền thống với tiền mã hóa.

USDT là gì?

USDT được Tether phát hành vào năm 2014. Công ty đứng sau Tether là iFinex Inc (Hồng Kông), đồng thời cũng sở hữu sàn giao dịch BitFinex.

Hiện USDT xếp thứ ba về vốn hóa và là stablecoin đầu tiên neo theo USD. Nhờ đó, Tether sở hữu lượng người dùng đông đảo qua nhiều năm. Hiện tại, USDT là stablecoin phổ biến nhất, có khối lượng lưu hành và số lượng cặp giao dịch lớn nhất.

Thị trường tiền mã hóa biến động mạnh khiến nhà đầu tư cần một đơn vị ổn định cho các giao dịch tức thì. Ban đầu USDT phát hành trên Bitcoin Omni Layer, sau mở rộng sang Ethereum dưới dạng ERC-20. Khi nhu cầu tăng, USDT tiếp tục hỗ trợ nhiều blockchain như Tron, Solana, Avalanche, v.v.

USDT gần như đã trở thành một phần hạ tầng không thể thiếu của thị trường crypto. Gần như mọi tài sản số đều có cặp giao dịch với USDT, phản ánh mức độ phổ biến sâu rộng toàn thị trường.

Giá & vốn hóa thị trường

USDT là đồng stablecoin tiên phong với vốn hóa xấp xỉ 67,5 tỷ USD.

Nguồn: CoinGecko

Biểu đồ trên thể hiện biến động giá USDT từ 20/09/2021 đến 19/09/2022. Do được neo giá theo USD nên tỷ giá lý thuyết của USDT là 1:1. Tuy nhiên, những ngày đầu ra mắt, USDT biến động khá mạnh với tỷ giá tối đa 1,32 và tối thiểu gần 0,57. Sau biến động đó, giá USDT đã ổn định quanh mốc 1 suốt năm qua.

Nguồn: CoinGecko

Theo CoinGecko, USDT thuộc nhóm dẫn đầu về vốn hóa nhưng vốn hóa của USDT chưa phục hồi hoàn toàn sau cú rơi mạnh hồi tháng 5. Sau cú sốc Terra Luna, vốn hóa USDT giảm từ gần 84 tỷ USD, hiện chỉ chiếm 40% thị phần stablecoin.

Sau đợt khủng hoảng Luna, niềm tin vào các “đồng ổn định giá” giảm đi rõ rệt. Tether đã thông báo tiêu hủy 10 tỷ USDT giữa tháng 6 để ổn định giá và lấy lại niềm tin thị trường.

Động thái trên cho thấy Tether sở hữu quỹ dự trữ lớn, đủ năng lực đáp ứng nhu cầu rút quy mô lớn.

Nguồn: Paolo Ardoino Twitter

USDT hoạt động ra sao?

Theo whitepaper của Tether, USDT ban đầu được bảo chứng 1:1 bằng USD – mỗi đồng USDT phát hành có một USD thực tế được nạp vào quỹ dự trữ, đảm bảo minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Bản chất USDT khác nhiều loại tiền mã hóa khác, đóng vai trò như một đơn vị đo lường, thuận tiện cho luân chuyển giữa tài sản số và tiền pháp định.

Dự trữ USDT

Báo cáo quý I của Tether cho thấy tổng dự trữ đạt 82,4 tỷ USD, cao hơn tổng nợ phải trả (82,2 tỷ USD). Vốn hóa của Tether đạt đỉnh vào giữa tháng 5.

Cơ cấu dự trữ

Quý II/2022, Tether tăng tỷ trọng dự trữ vào trái phiếu kho bạc Mỹ để kiểm soát rủi ro đầu tư tổng thể.

Trước đó, Tether từng bị chỉ trích vì nắm nhiều thương phiếu và trái phiếu doanh nghiệp rủi ro cao so với lãi suất nhận về. Tether đã cắt giảm 17% thương phiếu, tăng tỷ trọng trái phiếu kho bạc nhằm nâng cao sự ổn định của nguồn vốn.

Báo cáo dự trữ

Dù là stablecoin, nhà đầu tư cần xác thực dự trữ USDT thật sự được bảo chứng đầy đủ bằng USD thông qua các báo cáo công khai minh bạch.

Năm 2019, luật sư của Tether thừa nhận mỗi USDT chỉ được bảo chứng 0,72 USD. Sau đó, Tether điều chỉnh lại và khẳng định đã bảo chứng đầy đủ bằng USD. Tuy nhiên, Tether chưa từng kiểm toán độc lập bởi các hãng kiểm toán chuyên nghiệp theo chuẩn mực quốc tế – đây cũng là tranh cãi lớn nhất quanh USDT.

Phân bổ dự trữ trước đây

Thông thường các công ty công bố báo cáo tài chính hoặc kiểm toán bốn lần mỗi năm. Tuy nhiên, sau báo cáo kiểm toán đầu tiên năm 2017, các báo cáo sau của USDT không đều đặn và thiếu chi tiết. Trước năm 2021, chỉ báo cáo tổng vốn, không công bố danh mục tài sản chi tiết. Sau 30/6/2021, báo cáo dự trữ của Tether mới minh bạch thêm thông tin này.

Biểu đồ trên cho thấy thương phiếu giảm dần, trong khi tỷ trọng trái phiếu kho bạc Mỹ và các quỹ ổn định tăng ổn định.

Đợt tăng hợp đồng mua lại đảo ngược quý II liên quan các thương vụ mua chứng khoán phối hợp với chính sách tiền tệ thắt chặt của Fed nhằm hút bớt thanh khoản thị trường.

Tranh cãi & rủi ro

USDT là stablecoin lớn nhất về vốn hóa, nhưng đối mặt nhiều thách thức, tranh cãi và rủi ro nội tại và bên ngoài.

Bị cáo buộc thiếu minh bạch

Mỗi bang Mỹ đều có cơ quan quản lý stablecoin. Năm nay, Sở Dịch vụ Tài chính New York (NYDFS) đã đề xuất ba tiêu chuẩn cho stablecoin: khả năng quy đổi, dự trữ và kiểm toán độc lập. Tether luôn nhấn mạnh minh bạch dự trữ, thuê các bên thứ ba thực hiện kiểm toán và cam kết công khai thông tin trên website. Tuy nhiên, dư luận vẫn hoài nghi Tether mà không tự kiểm chứng dữ liệu.

Tether có đăng ký pháp lý: đặt trụ sở tại Wyoming (bang ít dân nhất Hoa Kỳ) để đảm bảo USDT lưu thông thuận tiện. Tether cũng đã đăng ký Money Services Business (MSB) với FinCEN, yêu cầu mọi doanh nghiệp tài chính phải đăng ký – dù tiêu chuẩn tuân thủ còn hạn chế.

Whitepaper của Tether tuyên bố tỷ lệ dự trữ 1:1, nhưng ngân hàng Deltec Bank & Trust Limited – đối tác quản lý quỹ – thừa nhận tỷ lệ này không luôn đúng. Từ 01/2020 đến 09/2020, tài sản Tether tăng 600 triệu USD trong khi số USDT phát hành tăng 5,4 tỷ USD.

Tháng 3/2019, Tether bị chỉ trích vì thay đổi điều khoản sử dụng, mở rộng phân bổ dự trữ sang nhiều loại tài sản thay vì chỉ USD, khiến nhà đầu tư lo ngại rủi ro tăng lên.

Không ít người chưa hiểu rằng gửi hàng chục tỷ USD vào ngân hàng là bất khả thi. CTO Tether lý giải rằng các ngân hàng yêu cầu phải phân bổ dự trữ sang nhiều tài sản khác, do chính hệ thống tài chính hiện tại, không phải vì Tether muốn tìm kiếm lợi nhuận.

Phố Wall lo ngại về USDT

Đến cuối tháng 8, Tether có 67,7 tỷ USD tài sản, nợ 67,5 tỷ USD – không có hiện tượng thừa tài sản đảm bảo. Tuy nhiên, giới tài chính cảnh báo nếu dự trữ của Tether giảm 0,3%, có nguy cơ rút tiền hàng loạt.

CTO Ardoino đã bác bỏ lo ngại này, nhấn mạnh Tether không gặp trở ngại trong quy đổi tài sản và sẽ không lặp lại kịch bản Terra. Ông cũng tái khẳng định kế hoạch tiêu hủy 10 tỷ USD giữa tháng 6 để minh chứng năng lực thanh toán và giải trình minh bạch.

USDT bị bán khống

Đợt khủng hoảng UST tháng 5, kinh tế toàn cầu suy giảm, Fed tăng lãi suất khiến thị trường tài chính lao dốc.

Vốn hóa USDT giảm 16 tỷ USD so với đỉnh 83,1 tỷ USD tháng 5. Nhiều nhà đầu tư dùng Genesis Global Trading bán khống USDT, khiến giá có thời điểm xuống 0,94 USD.

Thanh khoản pool Curve 3pool (USDC, USDT, DAI) mất cân bằng nghiêm trọng: tỷ trọng USDT lên tới 64,9%, đổi sang USDT trở thành lựa chọn bất lợi.

Nguồn: Curve

Nguồn: Dune

Dù vậy, USDT vẫn phục hồi tỷ giá 1:1 trong thời gian rất ngắn.

Thách thức từ các đối thủ mới

Hiện tại, USDT và USDC lần lượt chiếm vị trí thứ ba và tư về vốn hóa, khoảng cách dần thu hẹp.

USDC có dự trữ đảm bảo vượt trội, công bố minh bạch báo cáo dự trữ, đảm bảo thanh khoản. Ngay cả trong thị trường “gấu”, vốn hóa của USDC vẫn liên tục lập đỉnh. Nhiều ý kiến dự đoán USDC sẽ sớm vượt USDT. Theo nghiên cứu của Arcane, sang nửa cuối 2022, USDC có thể trở thành stablecoin dẫn đầu.

USDT đang tái sinh

Phi tập trung hóa và bảo vệ trật tự thị trường

Đầu tháng 8, Bộ Tài chính Mỹ đưa địa chỉ liên quan Tornado Cash vào danh sách SDN của OFAC, gọi nền tảng này là “đe dọa an ninh quốc gia”. Đây là trường hợp DeFi đầu tiên bị trừng phạt; mọi địa chỉ liên quan đều bị đưa vào blacklist.

Quy trình pháp lý đã hiện diện trong thế giới crypto, xây dựng chuẩn kiểm soát, giám sát tuân thủ chặt chẽ. Các sàn DeFi như dYdX, Uniswap, Aave, và sàn tập trung Kraken đều phải khóa tài khoản từng tương tác với Tornado. Circle – nhà phát hành USDC – đã đóng băng 44 địa chỉ tương ứng.

Tether khẳng định sẽ không đóng băng địa chỉ liên quan Tornado Cash nếu chưa có yêu cầu chính thức của chính phủ, cho rằng làm vậy quá sớm có thể gây rối loạn thị trường, dẫn đến thiệt hại và ảnh hưởng đến các nỗ lực quản lý toàn cầu.

Động thái của Tether được cộng đồng và nhà đầu tư ủng hộ mạnh mẽ, nhiều người chuyển đổi USDC sang USDT. Trong vòng một tháng, 1,6 tỷ USD từ USDC sang USDT, vốn hóa USDC giảm 2,4% (~1,3 tỷ USD bốc hơi) trong khi USDT tăng 2,59%.

Nguồn: CoinMarketCap

Thay đổi dự trữ & báo cáo proof-of-reserve hàng tháng

Đáp ứng kỳ vọng nhà đầu tư, tháng 7 Tether phối hợp BDO International chi nhánh Ý công bố sẽ phát hành báo cáo dự trữ công khai định kỳ hàng tháng.

Tether tiếp tục giảm tỷ trọng thương phiếu, tạo ra môi trường đầu tư ổn định hơn. Theo báo cáo tháng 8, lượng thương phiếu đã giảm 58% từ 20 tỷ còn 8,5 tỷ USD.

Ông Ardoino cho biết Tether kỳ vọng về 0 thương phiếu vào cuối tháng 10.

Lưu thông phục hồi

Sau đỉnh cao tháng 5, USDT đã bắt đầu phục hồi. Đồ thị dưới ghi nhận lần mint USDT đầu tiên trong ba tháng, giúp vốn hóa tăng 0,85% (560 triệu USD). Dù chưa nhiều, thanh khoản thị trường bắt đầu dồi dào trở lại.

Nguồn: CoinMarketCap

Thử lửa thị trường

Ông Ardoino khẳng định Tether luôn đảm bảo khả năng thanh khoản khổng lồ, từng xử lý 7 tỷ USD rút chỉ trong 48 giờ (tương đương hơn 10% tổng dự trữ tại thời điểm đó) và 16 tỷ USD rút trong một tháng (gần 19% tổng dự trữ). Ngay cả ngân hàng truyền thống cũng khó đáp ứng tình huống này. Điều này cho thấy Tether – stablecoin có lượng người dùng lớn nhất – đủ sức vượt qua mùa đông thị trường và đáp ứng kỳ vọng.

Kết luận

Sau vụ UST sụp đổ tháng 4/2022 và hiệu ứng domino phát mãnh hoảng loạn, USDT trở thành tâm điểm thị trường. Tâm lý sợ hãi khiến nhiều người bán USDT dưới 1 USD, dẫn đến mất neo ngắn hạn.

Kể cả trong khủng hoảng thanh khoản, Tether đã xử lý đơn quy đổi 15 tỷ USD một cách trơn tru. Sự hoảng loạn về khả năng USDT mất neo so với USD đã bị thổi phồng quá mức. Là stablecoin lâu đời, phổ biến nhất, USDT luôn đảm trách tốt vai trò cốt lõi – xử lý rút tiền cho nhà đầu tư.

Tham vọng của Tether không dừng ở stablecoin USD mà còn hướng tới xây dựng thị trường ngoại hối bền vững, phục vụ người dùng các thị trường mới nổi ở châu Á, châu Phi, Mỹ Latinh nhờ bản chất phi tập trung và không kiểm soát truy cập của tiền mã hóa.

Trước các tranh cãi về dự trữ tài sản, Tether đã minh bạch hóa bằng các báo cáo công khai và chủ động mời các tổ chức xếp hạng quốc tế như S&P Global Ratings, MOODY’S, Fitch Ratings kiểm toán. Thông tin công khai minh bạch, phản bác tin đồn thiếu cơ sở.

Dù còn nhiều lo ngại về USDT, điều này giúp thị trường stablecoin đa dạng hơn – tiêu biểu là USDC của Circle và DAI của MakerDAO. USDT vẫn là stablecoin phổ biến nhất nhưng nhà đầu tư nay có thêm lựa chọn để đa dạng hóa danh mục, giảm rủi ro mất neo.